Ministerstwo Sprawiedliwości zapowiedziało wprowadzenie fundamentalnych zmian w systemie prawnym, które mogą zrewolucjonizować sposób wspierania osób niezdolnych do samodzielnego podejmowania decyzji. Projekt nowelizacji ustawy zakłada całkowitą likwidację instytucji ubezwłasnowolnienia, która miałaby zostać zastąpiona modelem wspieranego podejmowania decyzji. Nowe przepisy mogą wejść w życie w 2026 roku.
Nowy model wspieranego podejmowania decyzji
Projekt ustawy zakłada wprowadzenie trzech poziomów wsparcia dla osób, które potrzebują pomocy w podejmowaniu decyzji:
- Asysta prawna
To pierwszy poziom wsparcia, polegający na zawarciu umowy z osobą, która będzie pomagać potrzebującemu w czynnościach cywilnoprawnych, takich jak zawieranie umów czy załatwianie spraw w banku. Asystent będzie mógł wyjaśniać treść umów i wspierać osobę potrzebującą, ale sąd nie będzie zaangażowany w tę relację. - Kurator wspierający
Na drugim poziomie wsparcia sąd wyznaczy kuratora wspierającego, który pomoże w codziennych czynnościach, takich jak podpisywanie umów czy zarządzanie majątkiem. Kurator wspierający będzie wspierać osobę potrzebującą w różnych życiowych sytuacjach. - Kurator reprezentujący
Trzeci poziom wsparcia zakłada wyznaczenie kuratora, który w określonych sytuacjach będzie mógł działać w imieniu osoby wspieranej. Na przykład, w przypadku osoby uzależnionej od hazardu kurator będzie mógł podejmować decyzje finansowe powyżej określonej kwoty. Kurator będzie ustanawiany na pięć lat, a jego działalność podlegać będzie regularnej ocenie sądu.
Rola dotychczasowych opiekunów
Obecni opiekunowie osób ubezwłasnowolnionych staną się tymczasowymi kuratorami reprezentującymi. Po pięciu latach sąd zweryfikuje, czy rzeczywiście są potrzebni. W przypadku zmiany kuratora sąd będzie mógł powołać nową osobę wskazaną przez samą osobę wspieraną, gminę lub organizację pozarządową.
Pełnomocnictwo rejestrowane – zabezpieczenie na przyszłość
Projekt wprowadza również możliwość udzielania pełnomocnictwa rejestrowanego na wypadek pogorszenia stanu zdrowia. Taki pełnomocnik będzie mógł działać w imieniu osoby, która wcześniej udzieliła mu takiego umocowania, zarówno w sprawach majątkowych, jak i dotyczących zdrowia. Pełnomocnictwo zacznie obowiązywać po spełnieniu określonych warunków, takich jak przedstawienie dwóch zaświadczeń lekarskich potwierdzających brak możliwości podejmowania decyzji.
Kiedy kurator będzie potrzebował zgody sądu?
Projekt ustawy precyzuje, że kurator reprezentujący musi uzyskać zgodę sądu na dokonanie ważnych czynności dotyczących majątku lub osoby wspieranej, takich jak:
- Zbycie lub obciążenie nieruchomości,
- Przyjęcie lub odrzucenie spadku,
- Umieszczenie osoby wspieranej w domu opieki społecznej,
- Zawarcie umowy dotyczącej udziałów w spółkach.
Dlaczego te zmiany są ważne?
Zmiana modelu wspierania decyzji ma na celu poprawę jakości życia osób z niepełnosprawnościami, osób starszych, czy tych, które z różnych powodów chwilowo potrzebują wsparcia w zarządzaniu swoimi sprawami. Nowe przepisy mają zapewnić większą autonomię osobom potrzebującym pomocy i dostosować system do współczesnych standardów ochrony praw człowieka.
Kiedy zmiany wejdą w życie?
Jeżeli prace legislacyjne zostaną zakończone zgodnie z planem, nowe przepisy zaczną obowiązywać od 2026 roku.
Źródło: Prawo.pl
