Zdrowie osób starszych jest szczególnie narażone na negatywne skutki nieodpowiednio dobranych leków. Wraz z wiekiem metabolizm organizmu zwalnia, a reakcja na różne substancje chemiczne staje się mniej przewidywalna. Właśnie dlatego w 1991 roku powstały tzw. Kryteria Beersa – zestaw zaleceń wskazujących, które leki mogą być potencjalnie nieodpowiednie dla seniorów. Ostatnia aktualizacja tych wytycznych w 2023 roku rzuca światło na nowe zagrożenia i pomaga lekarzom oraz farmaceutom w podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia osób starszych.
Czym są Kryteria Beersa?
Kryteria Beersa to zbiór zaleceń opracowanych przez amerykańskie towarzystwo geriatryczne (AGS), które wskazują leki potencjalnie niebezpieczne dla seniorów. Ich celem jest poprawa bezpieczeństwa farmakoterapii w tej grupie pacjentów poprzez identyfikację substancji, które mogą wywoływać skutki uboczne, takie jak upadki, problemy poznawcze, czy nasilenie istniejących schorzeń.
Dlaczego leki są bardziej niebezpieczne dla seniorów?
Wraz z wiekiem organizm przechodzi szereg zmian wpływających na metabolizm i wydalanie leków:
- Zmniejszona funkcja wątroby i nerek sprawia, że substancje aktywne dłużej pozostają w organizmie, zwiększając ryzyko toksyczności.
- Zmiany w składzie ciała, takie jak większy procent tkanki tłuszczowej, mogą wpłynąć na sposób rozkładu leków.
- Polifarmakoterapia, czyli stosowanie wielu leków jednocześnie, zwiększa ryzyko interakcji między nimi.
Najważniejsze zmiany w Kryteriach Beersa 2023
Ostatnia aktualizacja wprowadziła nowe grupy leków oraz substancje, które należy unikać u seniorów. Są to m.in.:
- Leki przeciwdepresyjne z grupy TLPD (trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne): Mogą powodować senność, spadki ciśnienia ortostatycznego oraz zwiększać ryzyko upadków.
- Niektóre benzodiazepiny: Utrudniają koncentrację i koordynację ruchową, zwiększając ryzyko upadków i złamań.
- Antyhistaminy pierwszej generacji: Mogą prowadzić do osłabienia funkcji poznawczych i uczucia senności.
- Leki przeciwcukrzycowe: Niektóre substancje mogą powodować hipoglikemię, która jest szczególnie niebezpieczna dla osób starszych.
Jakie są najczęstsze skutki uboczne nieodpowiednio dobranych leków?
Seniorzy stosujący leki wymienione w Kryteriach Beersa są bardziej narażeni na:
- Upadki i złamania: Zwłaszcza w przypadku leków wpływających na równowagę, senność lub ciśnienie krwi.
- Zaburzenia poznawcze: Niektóre leki mogą nasilać objawy demencji lub wprowadzać zamieszanie w codziennym funkcjonowaniu.
- Problemy z układem krążenia: Takie jak niekontrolowane spadki ciśnienia czy arytmia.
- Działania niepożądane w układzie pokarmowym: Wzdęcia, bóle brzucha czy zaparcia.
Kryteria Beersa a upadki w gabinecie dentystycznym
Według danych opublikowanych na portalu Dentonet, seniorzy są szczególnie narażeni na upadki w gabinetach dentystycznych. Wiele z tych przypadków można przypisać działaniom niepożądanym leków wpływających na równowagę i reakcje motoryczne. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku:
- Środków uspokajających, które pacjenci przyjmują przed wizytą.
- Leków obniżających ciśnienie krwi, które mogą prowadzić do zawrotów głowy podczas zmiany pozycji.
Jak zapobiegać niepożądanym skutkom stosowania leków?
- Regularne przeglądy farmakoterapii: Pacjenci powinni konsultować z lekarzem lub farmaceutą swoje leki, szczególnie jeśli przyjmują wiele preparatów jednocześnie.
- Unikanie samodzielnych decyzji o odstawieniu leków: Zmiana dawki lub odstawienie leku powinno być zawsze konsultowane z lekarzem.
- Edukacja seniorów: Zrozumienie potencjalnych działań niepożądanych i przestrzeganie zaleceń lekarskich może znacząco poprawić bezpieczeństwo terapii.
- Dostosowanie dawek: Wiele leków wymaga obniżenia dawki u osób starszych ze względu na zmniejszoną wydolność organizmu.
Podsumowanie
Kryteria Beersa to nieocenione narzędzie w leczeniu seniorów, pomagające unikać leków mogących przynieść więcej szkód niż korzyści. Wprowadzenie ich w codziennej praktyce medycznej, zarówno w gabinetach lekarskich, jak i stomatologicznych, pozwala na poprawę jakości życia osób starszych i zmniejszenie ryzyka poważnych powikłań zdrowotnych.
Źródła:
- „Kryteria Beersa pomogą zapobiec upadkom seniorów w gabinecie” – Dentonet.pl
https://dentonet.pl/kryteria-beersa-pomoga-zapobiec-upadkom-seniorow-w-gabinecie/ - „Leki, które są nieodpowiednie dla seniorów. Nowe kryteria Beersa” – Cowzdrowiu.pl
https://www.cowzdrowiu.pl/aktualnosci/post/leki-ktore-sa-nieodpowiednie-dla-seniorow-nowe-kryteria-beersa - „Kryterium Beersa, czyli jakich leków należy unikać u osób starszych i dlaczego?” – Aptekarz Polski
https://www.aptekarzpolski.pl/wiedza/kryterium-beersa-czyli-jakich-lekow-nalezy-unikac-u-osob-starszych-i-dlaczego/
