Seniorzy w Programie Rozwoju Kompetencji Cyfrowych

Technologie cyfrowe zagościły na dobre w życiu współczesnego człowieka, a umiejętność posługiwania się nimi stała się niezbędna dla rozwoju i funkcjonowania wszystkich – bez wyjątku. Obycie w świecie cyfrowym jest szczególnie przydatne w przypadku osób starszych, których komfort życia może się poprawić dzięki:

	utrzymywaniu kontaktów z rodziną i znajomymi z użyciem komunikatorów i mediów społecznościowych;
	dostępowi do informacji i ciekawych treści w internecie;
	wykorzystaniu internetu do rozwijania własnych zainteresowań, hobby oraz kontaktów z osobami posiadającymi podobne pasje;
	poszerzaniu własnych umiejętności z wykorzystaniem dostępnych w sieci instruktaży i filmów;
	zastosowaniu w życiu dostępnej online wiedzy na temat zdrowego trybu życia i odżywiania się;
	wygodnym zakupom przez internet, pozwalającym zaoszczędzić czas, energię i pieniądze, przy jednoczesnym poszerzeniu możliwości wyboru;
	dostępowi do kultury i rozrywki bez wychodzenia z domu;
	wykorzystaniu urządzeń cyfrowych monitorujących stan zdrowia, przypominających o ważnych sprawach czy automatycznie wykonujących codzienne czynności;
	możliwości zdalnego załatwiania spraw urzędowych, rozliczeń podatkowych, umawiania wizyt lekarskich, korzystania z bankowości elektronicznej i wiele innych bardzo przydatnych usług.

Technologie cyfrowe nie poprawią jakości życia osób starszych, jeśli nie będą oni wyposażeni w odpowiednie umiejętności. Choć więcej niż połowa seniorów korzysta z internetu regularnie (przynajmniej raz w tygodniu), ponad 85% z nich nie posiada nawet podstawowych kompetencji cyfrowych. W grupie wiekowej 55–64 lata te same wskaźniki kształtują się na poziomie odpowiednio 75% i 69%.

Korzystanie z technologii cyfrowych bez odpowiednich umiejętności nie tylko nie przynosi oczekiwanych rezultatów, ale może również narażać użytkowników na nieprzyjemne doświadczenia i poważne zagrożenia. Brak kompetencji cyfrowych wśród osób starszych wiąże się z ryzykiem dla ich bezpieczeństwa finansowego, osobistego i wizerunkowego.

Więcej statystyk dotyczących umiejętności seniorów znajdziesz w artykule „Kompetencje cyfrowe seniorów w statystykach”.

W lutym 2023 r. Rada Ministrów przyjęła Program Rozwoju Kompetencji Cyfrowych (PRKC), który obowiązuje w Polsce do 2030 r. Program ten przewiduje rozwój kompetencji cyfrowych obywateli począwszy od etapu edukacji przedszkolnej aż do wieku senioralnego. Osoby starsze będą mogły rozwijać swoje umiejętności cyfrowe w ramach następujących działań PRKC

Kluby Rozwoju Cyfrowego – KRC

Jedną z kluczowych inicjatyw Programu Rozwoju Kompetencji Cyfrowych jest stworzenie we wszystkich chętnych gminach w Polsce miejsc do nabywania kompetencji cyfrowych, czyli Klubów Rozwoju Cyfrowego. Kluby powstaną przy istniejących już placówkach, takich jak: biblioteki, świetlice, domy kultury, Uniwersytety Trzeciego Wieku, kluby seniora, koła gospodyń wiejskich i inne, aby pomagać zainteresowanym osobom w zaznajamianiu się z nowymi technologiami oraz rozwijaniu kompetencji cyfrowych. Szczególną grupą otoczoną opieką w tym zakresie będą osoby starsze, które oprócz oferty o charakterze szkoleniowym, będą mogły liczyć także na pomoc doraźną w problemach cyfrowych.  Utworzenie i działanie KRC jest finansowane z Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego (budżet przedsięwzięcia wynosi 1 046 mln zł).

Działania szkoleniowe finansowane z Krajowego Planu Odbudowy (KPO)
Do połowy 2026 r. zaplanowaliśmy w ramach KPO (inwestycja C2.1.3 E-Kompetencje) przeszkolenie ponad 320 tysięcy osób w czterech następujących grupach:

1. obywatele (40% osób do przeszkolenia), wśród których mogą być osoby starsze;
2. osoby wykluczone cyfrowo (20%), wśród których ponad 80% stanowią osoby w wieku 55–74 lat, (działanie pn. Rozwój kompetencji cyfrowych osób wykluczonych, z niepełnosprawnościami lub z niskim poziomem kompetencji cyfrowych);
3. urzędnicy (20%);
4. nauczyciele szkolni i przedszkolni (20%).

Szkolenia mają doprowadzić do nabycia przynajmniej podstawowego poziomu kompetencji cyfrowych, a istotnym elementem zajęć będzie problematyka higieny cyfrowej i bezpieczeństwa w sieci. Łączny szacowany budżet na realizację tych zadań wynosi ponad 783 mln zł.

Kampanie edukacyjno-informacyjne na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego, w tym kompetencji cyfrowych
Celem kampanii jest zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych oraz zachęcanie do rozwijania kompetencji cyfrowych. Jednym z obszarów tematycznych kampanii jest jakość życia, a jej adresatami są osoby niekorzystające lub w małym stopniu korzystające z rozwiązań cyfrowych, w szczególności osoby starsze, które mają być zachęcane do intensywniejszego korzystania z ICT (ang. Information and Communications Technology – technologii informacyjno-komunikacyjnych). Inne tematy realizowane w ramach kampanii to: promowanie podnoszenia kompetencji cyfrowych, e-usług publicznych i bezpieczeństwa w sieci. Działanie jest finansowane z programu Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy 2021–2027.

Działanie „Włączenie cyfrowe w ramach programu wieloletniego na rzecz osób starszych Aktywni+ na lata 2021–2025”
Celem działania jest zwiększanie umiejętności posługiwania się nowoczesnymi technologiami oraz bezpiecznego, świadomego i krytycznego korzystania z nowych mediów przez osoby starsze. Działanie ma upowszechniać rozwiązania technologiczne, sprzyjające włączaniu społecznemu oraz bezpiecznemu funkcjonowaniu osób starszych. Ma propagować wiedzę o zagrożeniach związanych z dezinformacją i sposobach weryfikacji informacji. W ramach działania wspierana jest aktywność organizacji pozarządowych działających na rzecz uczestnictwa osób starszych we wszystkich dziedzinach życia społecznego. Działanie jest finansowane z budżetu państwa.

Projekt pilotażowy „Szkoła międzypokoleniowa”

W 2024 r. powstał pomysł łączenia pokolenia młodzieży z pokoleniem seniorów w projekcie „Szkoła międzypokoleniowa”, służącym wprowadzeniu osób starszych w świat cyfrowy. Taka integracja międzypokoleniowa jest korzystna dla obu stron. Korzyści dla seniorów są zrozumiałe – umiejętności cyfrowe otworzą im drzwi do szeregu usług, podnoszących jakość ich życia. W przypadku uczniów korzyści mogą nie wydawać się już tak oczywiste. Jednak warto zauważyć, że dla młodych projekt stanowi niepowtarzalną okazję do rozwijania tzw. umiejętności miękkich, do których zaliczamy komunikację międzyludzką, umiejętność przekazywania wiedzy i współpracy. Dzięki projektowi uczniowie mogą sprawdzić się w roli przewodnika po świecie cyfrowym, nabyć pewności siebie, zyskać poczucie bycia potrzebnym, ważnym i pomocnym dla innych. To bezcenne doświadczenie i ogromny kapitał na przyszłość, w której kompetencje miękkie będą się liczyć nie mniej od pozostałych umiejętności, jak choćby tych cyfrowych. Żywimy też nadzieję, że wielu uczniów, chcąc wystąpić w projekcie w roli mentorów cyfrowych dla seniorów, znajdzie motywację, by szlifować również własne umiejętności cyfrowe. Uzupełnienie pewnych niedoborów w tym obszarze jest konieczne, bowiem badania wskazują, że tylko 58% osób wieku 16–19 lat może pochwalić się posiadaniem co najmniej podstawowych umiejętności cyfrowych.