Starzejące się społeczeństwo (oraz zmniejszająca się liczba urodzeń) to nie tylko problem Polski. Zmierzyć się z nim musi cała Europa. Skala tego zjawiska jest relatywnie nowa. Wcześniej w historii ludzkości nie było okresu, w którym tak znaczna część populacji była (i w perspektywie najbliższej dekady – będzie) w wieku senioralnym.
Ogólnopolski projekt badawczy Po co seniorom kultura? Badania kulturalnych aktywności osób starszych, zrealizowany przez Związek Miast Polskich w partnerstwie z Centrum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu „Regionalnym Obserwatorium Kultury”, dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wydaje się być ważnym, aczkolwiek jednym z pierwszych kroków, niezbędnych, by rozpocząć głębsze poznawanie obszaru kultury seniorów.
Wnioski i rekomendacje
- Wzmacnianie międzypokoleniowej transmisji wartości i wzorów kulturowych – jest to kluczowa długoterminowa inwestycja samorządów. Proces ten nie tylko umacnia więzi międzypokoleniowe, ale również wzmacnia lokalne społeczności poprzez przekazywanie wartości, wiedzy, kompetencji, doświadczeń, wzorów refleksji i działań. Organizacje pozarządowe, uczelnie, szkoły, instytucje kultury powinny otrzymywać wsparcie samorządów dla inicjatyw skupiających się na kreatywnej interakcji pokoleń.
- Seniorzy wrażliwi na kulturę współczesną – konieczne jest spożytkowanie wyników badań pokazujących zainteresowanie seniorów kulturą współczesną. Instytucje kulturalne powinny oferować programy, które konfrontują nurt tradycyjny i krytyczny w sztuce, umożliwiając współistnienie i dialog między konserwatyzmem a nowoczesnością.
- Seniorzy jako źródło czasu, pamięci, dziedzictwa, wiedzy – należy docenić seniorów jako autorytety lokalne i zaangażować ich w tworzenie Rady Seniorów przy samorządach oraz innych instytucjach, by mogli dzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem z młodszymi pokoleniami.
- Lepsze postrzeganie seniorów dzięki kulturze – udział seniorów w aktywnościach kulturalnych zwiększa ich poczucie własnej wartości i poprawia wizerunek osób starszych w społeczności lokalnej. Warto wykorzystać ten fakt w kształtowaniu lokalnych polityk kulturalnych.
- Czynnik miejsca zamieszkania seniora znaczący dla poziomu uczestnictwa w kulturze – działania samorządów powinny być dostosowane do specyfiki społeczności lokalnej, z uwzględnieniem unikalnego kontekstu społecznego i ekonomicznego danego miejsca.
- Początek starości – nie ma reguły – poczucie początku starości jest uwarunkowane kulturowo i zależy od wielu czynników. Ważne jest, aby instytucje i organizacje nie określały sztywnych barier dotyczących wieku senioralnego.
- Aktywni senioralni twórcy – należy wspierać seniorów w ich działalności artystycznej, ponieważ dzięki aktywnej postawie życiowej nie czują się staro i mogą odsuwać od siebie negatywne cechy starości.
- Czas wolny – zagospodarowanie nadmiaru – działania kulturalne i inicjatywy międzypokoleniowe powinny docierać do seniorów, którzy deklarują posiadanie wolnego czasu w nadmiarze, zwłaszcza w małych miastach i wśród osób z niskim poziomem wykształcenia.
- Feminizacja kultury seniorów – konieczne są działania aktywizujące mężczyzn w życiu kulturalnym, ponieważ dominującą liczbę uczestników wydarzeń kulturalnych stanowią kobiety.
- Planowanie starości – należy zacząć debatę na temat planowania okresu po przejściu na emeryturę, oferując seniorom propozycje i inicjatywy kulturalne, które pomogą kreatywnie zagospodarować wolny czas.
- Edukacja kulturalna seniorów – aktywny styl życia związany z kulturą jest wynikiem nabytych w młodości wzorców i nawyków. Ważne jest zatem przywiązywanie dużej roli do edukacji kulturalnej już od najmłodszych lat.
- Aktywny senior – seniorzy zaangażowani w działalność artystyczną są przykładem dla mniej aktywnych osób starszych i powinni być wspierani w swoich działaniach.
- Samotny i bierny senior – konieczne są badania mające na celu zrozumienie przyczyn braku uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym niektórych seniorów, by znaleźć skuteczne sposoby na aktywizację tej grupy.
- Czas na emeryturze – okres starości to czas zasłużonego wypoczynku, ale także możliwości realizacji niezrealizowanych planów, pasji i marzeń. Kultura może stanowić źródło motywacji do życia dla seniorów.
Raport do pobrania: https://www.nck.pl/badania/raporty/po-co-seniorom-kultura-badania-kulturalnych-aktywnosci-osob-starszych
